Kultura
Trolle w kulturze Norwegii: skąd się wzięły i co o nich wiemy?
3
Choć właściwie nikt w nie już nie wierzy, trolle wywarły wpływ na tradycyjny folklor i stale są ważną częścią norweskiego dziedzictwa kulturowego. stock.adobe.com/licencja standardowa
Groźne i brzydkie? Przyjazne i urocze? Nieobliczalne i tajemnicze? Do trolli może pasować wiele określeń, jednak jedno jest pewne: fascynują Norwegów od setek lat i na stałe wpisały się w kulturę kraju fiordów, obecnie również tę popularną. Czym właściwie są, skąd się wzięły i gdzie można je spotkać? Sprawdźcie w artykule!
Choć właściwie nikt w nie już nie wierzy, trolle wywarły wpływ na tradycyjny folklor i stale są ważną częścią norweskiego dziedzictwa kulturowego. Świadczy o tym chociażby ich obecność zarówno w opowiadaniach i legendach, rzeźbach i dziełach malarskich, filmach i serialach, sklepach z pamiątkami i muzeach, a nawet w nazwach geograficznych.
Dziwne i groźne? To na pewno troll
Nie wiadomo dokładnie, jak dawno trolle zrodziły się w wyobraźni mieszkańców Północy, ale można powiedzieć, że istnieją w tradycji narracyjnej od zarania dziejów i wzmianki o nich znajdują się już w pierwszych norweskich źródłach pisanych i sagach z czasów średniowiecza.
Góry, fiordy, rozległe lasy i noce polarne z pewnością skrywały przed mieszkańcami Norwegii wiele tajemnic, a naturalne zjawiska i żywioły z braku wiedzy łatwo było tłumaczyć czymś nadprzyrodzonym. Istnienie trolli stanowiło więc jedno z wyjaśnień tego, co niezrozumiałe i enigmatyczne.
Trolle były wielokrotnie przedstawiane w kulturze popularnej. stock.adobe.com/licencja standardowa
– Trolle są postaciami fantastycznymi, ale wielu uważało, że przyroda jest zamieszkana przez różne rodzaje stworzeń i że ludzie żyją obok nich. Są mniej lub bardziej widoczne i mniej lub bardziej niebezpieczne. Być może ludzie podjęli wobec niektórych z nich pewne środki ostrożności – mówi Ane Ohrvik, profesor historii kultury i muzeologii na Uniwersytecie w Oslo, cytowana przez Visit Norway.
Nie wychodź po zmroku, bo złapie cię troll
Troll to zbiorcze określenie kilku rodzajów istot podobnych do ludzi w nordyckim folklorze i baśniach, których korzenie sięgają mitologii nordyckiej. Zarówno ich wygląd, jak i cechy różnią się, ale trolle są przeważnie niebezpieczne, złowrogie w stosunku do ludzi oraz nie grzeszą intelektem. Mogą być olbrzymami, mieć jedną albo dwie głowy, lub przypominać gobliny, krasnoludy i inne podziemne mityczne stworzenia. Trolle często żyją wśród niedostępnej przyrody, na przykład w górskich jaskiniach, samotnie lub w małych rodzinach. Zgodnie z legendami są groźnymi istotami, które preferują dzicz.
Ludowe opowieści o trollach są liczne i stare. Jedno z pierwszych źródeł pisanych, w którym występuje ta postać, znajduje się w słynnej księdze Edda z około 1220 roku. Jednak większość piosenek i historii dla dzieci została zachowana dzięki dwóm pisarzom i folklorystom. Per Christen Asbjørnsen i Jørgen Moe zebrali bowiem opowieści z norweskiej wsi w latach 1837-1871.
Oryginalnie trolle to potwory aktywne nocą, które eksplodowały lub zamieniały się w kamień, jeśli zostały wystawione na działanie światła dziennego. Mówi się, że wciąż można zobaczyć ich twarze i ciała wyrzeźbione w zboczach gór, klifach i kamieniach w całym kraju fiordów. Jedna z teorii głosi, że zostały wymyślone, aby straszyć dzieci, aby nie wychodziły z domu po zmroku. Najczęściej wyobrażano je sobie jako osiłkowatych gigantów z dużymi nosami i brzuchami oraz o wyłupiastych oczach. Folklor sugeruje, że trolle mają ostre zęby i mogą jeść wszystko, co stanie im na drodze. Jedna z opowieści głosi, że niegrzeczne dzieci i kozy to ich ulubione przekąski.
Były również dość głupie, a większość opowieści o trollach dotyczy ich przechytrzenia przez ludzi lub inne stworzenia. Wierzono, że innym najlepszym sposobem na pokonanie trolla było uderzenie w kościelne dzwony, ponieważ jako istoty niechrześcijańskie stwory te wariowały na sam dźwięk i uciekały. Bały się też piorunów. W legendach przedstawiano wydarzenia z ich udziałem jako przyczyny powstawania gór, jezior, kraterów etc.
Trolle inspiracją dla artystów
Podobnie jak wampiry w Rumunii czy smoki w Chinach trolle zajmują szczególne miejsce w kulturze skandynawskiej. W większości dawnych opowieści nie przypominały jednak uroczych figurek, które można obecnie kupić na pamiątkę w Norwegii. Przedstawiano je zwykle w złym świetle, chociaż inne historie ukazują je po prostu jako psotne stworzenia. Charakteryzowały je jednak najczęściej takie słowa, jak „duży”, „silny” i „brzydki”. Taki wizerunek tych postaci utrwalił w swoich obrazach także norweski malarz Theodor Kittelsen, ilustrując norweski folklor i wierzenia ludowe. Trolle Kittelsena są groteskowe i inspirowane krajobrazem północnej i wschodniej Norwegii. Jego interpretacje są postrzegane jako standard tego, jak „naprawdę wyglądają” norweskie trolle.
Theodor Kittelse, Trollet som grunner på hvor gammelt det er (Troll który zastanawia się, ile ma lat)) wikimedia.org/Nasjonalbiblioteket/https://creativecommons.org/licenses/by/2.0/deed.en
Popularne są również rzeźby trolli z drewna i pomalowane. Najbardziej znane przykłady to te autorstwa norweskiego artysty Antona Sveena. W Norwegii można również trafić na trolle z betonu, takie jak 7-metrowa figura w Holmenkollen w pobliżu Oslo.
Najsłynniejszym trollem w Norwegii jest bez wątpienia król trolli z Dovregubben, wymyślony przez norweskiego dramaturga Henrika Ibsena. Osadził go w jednej ze swoich najsłynniejszych sztuk, Peer Gynt, która zainspirowała kompozytora Edvarda Griega do napisania światowej sławy utworu W grocie Króla Gór.
Trolle były wielokrotnie przedstawiane w kulturze popularnej, jednak to Łowca trolli z 2010 roku wykorzystuje wiele aspektów norweskiego folkloru pod względem zachowania trolli i rysunki Kittelsena jako inspirację do odtworzenia ich wyglądu.
W grudniu 2022 zaś roku norweski film Troll pobił światowe rekordy po swojej premierze w serwisie Netflix. W pierwszym tygodniu obejrzano go ponad 75,86 miliona godzin, co dało najwyższy wynik w historii nieanglojęzycznego filmu fabularnego na platformie streamingowej. Produkcja opowiada o stworze, który budzi się w głębi góry Dovrefjell z 1000-letniego snu i niszczy wszystko na swojej drodze, zmierzając do stolicy.
Według krytyków oba filmy dają wiarygodny obraz tego, w jakie trolle wierzono w Norwegii.
Zaklęte w skale marzenia turystów
Trolle są częścią dziedzictwa kraju fiordów w takim stopniu, że kilka słynnych przyrodniczych zabytków i atrakcji turystycznych nosi po nich nazwy. Oto niektóre z nich.
Kultowa Trollstigen (dosłownie „drabina trolla”) to jedna z najbardziej spektakularnych górskich dróg w Norwegii, z jedenastoma ostrymi zakrętami prowadzącymi na malowniczą przełęcz. Pnie się na Stigrøra, 858 metrów nad poziomem morza. Ten odcinek drogi nr 63 między Åndalsnes a Valldal został otwarty w 1936 r. i od tej pory niezmiennie cieszy się popularnością wśród turystów. Po pokonaniu Drogi Trolli można zatrzymać się na platformie Trollstigen, z dwoma punktami widokowymi na szczycie i podziwiać niesamowite krajobrazy.
Widok na Trollstigen. stock.adobe.com/licencja standardowa
Niedaleko znajduje się zaś imponująca Trollveggen, „Ściana Trolli”, o najwyższym w Europie pionowym spadku wynoszącym około 1000 metrów. Jest częścią pasma Trolltindane, „Trollowych Szczytów”, w dolinie Romsdalen. Tuż obok przejeżdża słynna na całym świecie kolej Rauma.
Skałą, która zdecydowanie może rywalizować nawet ze słynną „amboną”, czyli Preikestolen, jest znajdujący się na wysokości 1180 metrów nad poziomem morza Trolltunga, „język trolli”. Znajduje się on na pograniczu płaskowyżu Hardangervidda. Legenda głosi, że Trolltunga została nazwana na cześć trolla, który był przekonany, że nie zamieni się w skałę po wystawieniu na działanie słońca.
Trasa jest uważana za bardzo wymagającą i jeśli nie ma się doświadczenia w górskich wspinaczkach, szczególnie zimą warto skorzystać z pomocy przewodnika. Bez względu jednak na porę roku widoki roztaczające się z tej skalnej formacji będą niezapomniane.
Cóż, może czasem lepiej nie próbować sobie wyobrażać, co robił troll, gdy dopadło go światło słoneczne. Za kolejną słynną ofiarę świtu uznaje się bowiem stwora, którego część ciała w kamiennej postaci można podziwiać do dziś w okolicy Egersund, ale nie jest to język, a… penis.
Trollpikken stał się znany na całym świecie, gdy w 2017 roku wandale odcięli formację skalną w nocy. Norwegowie jednak wkrótce zebrali pieniądze, aby przywrócić trollowe przyrodzenie do dawnej świetności.
Dla antyfanów hikingu…
Obecnie nawet jeśli nie przekazuje się z pokolenia na pokolenie legend o trollach, są one popularnym motywem chociażby podczas rodzinnych wycieczek czy atrakcji dla turystów, którzy chcieliby zasmakować nordyckiego folkloru. Połączenie rozrywki i odrobiny norweskiej kultury? Odpowiedź to park rozrywki Hunderfossen w Lillehammer. Piękne otoczenie i ponad 60 zajęć i atrakcji związanych z symbolem Norwegii dla młodszych i starszych brzmi nieźle, prawda?
Podobnie jak wampiry w Rumunii czy smoki w Chinach trolle zajmują szczególne miejsce w kulturze skandynawskiej. stock.adobe.com/licencja standardowa
Można tam zarówno zjeżdżać na pontonach wzdłuż strumienia, jak i zwiedzić bajkowy pałac, a także odkryć na nowo ludowe opowieści i skorzystać z parku wodnego.
A czy Was fascynują trolle? Widzieliście w Norwegii ich obecność w kulturze? Dajcie znać w komentarzach!
Źródła: Life in Norway, routesnorth.com, Visit Norway, adventures.com, travelbay.pl, MojaNorwegia.pl
Reklama
Reklama
To może Cię zainteresować
20-02-2023 09:17
6
0
Zgłoś
19-02-2023 23:11
0
-2
Zgłoś
19-02-2023 19:54
9
0
Zgłoś