Wielkanoc po norwesku, czyli z kryminałem w ręku: książkowe påskekrim 2022

Norwegom równie naturalne co kolorowe pisanki, pieczona jagnięcina i wypady w góry wydaje się świąteczna lektura kryminałów. Påskekrim, bo tak nazywa się ten zwyczaj, zrodził się w latach 20. ubiegłego wieku i jest kultywowany do dziś. Z jaką książką w ręku warto spędzić tegoroczną Wielkanoc w stylu typowym dla kraju fiordów?

Wielu mieszkańców Norwegii nie wyobraża sobie świąt wielkanocnych bez påskekrim. Odpoczynkowi czy to w domowym zaciszu, czy w hytcie po szaleństwach na stoku, czy na rajskiej plaży podczas świątecznego urlopu zgodnie z tradycją powinna towarzyszyć książka – najlepiej trzymająca w napięciu i ze zbrodnią w tle. Lektury to jednak nie wszystko, bo norweskie kanały telewizyjne, platformy streamingowe i rozgłośnie radiowe na okres wielkanocny przygotowują specjalne ramówki pełne tytułów z nierozwikłaną zagadką w tle. Skąd właściwie wśród Norwegów wzięło się zamiłowanie do czytania i oglądania kryminałów w czasie Wielkiejnocy?

Początek tego zwyczaju sięga 1923 roku, a za cały boom na powieści z dreszczykiem odpowiada pewna oryginalna kampania reklamowa. 24 marca, dzień przed Niedzielą Palmową, na łamach Aftenposten ukazał się artykuł Bergenstoget plyndret i natt (z norw. Pociąg do Bergen [został] obrabowany w nocy), który wzbudził niemałe poruszenie wśród norweskiej społeczności. Okazało się jednak, że sensacyjny nagłówek to tak naprawdę tytuł książki dwóch studentów, Nordahla Griega i Nilsa Lie, a rzekomy autor artykułu, Jonathan Jerv, to ich wspólny pseudonim.

Zainspirowane pomysłem na promocję norweskie wydawnictwa z roku na rok coraz częściej planowały premierę publikacji kryminałów czy thrillerów właśnie w okresie wielkanocnym, przekonując czytelników, że to doskonała lektura na święta. Påskekrim to zatem zarówno wielkanocna tradycja wśród Norwegów celebrujących świąteczny czas, jak i praktykowana od lat forma marketingu.

Przygotowaliśmy zestawienie tytułów kilku norweskich powieści z dreszczykiem wydanych w 2022 roku, które mogą z powodzeniem towarzyszyć w czasie wielkanocnego odpoczynku.

Mord og kjærlighet (Morderstwo i miłość) to tytuł drugiej książki Atle Nielsena. Autor, sam mający duże doświadczenie w dziennikarstwie, ponownie przedstawia perypetie pracownika TV2, Ole Bulla. Tym razem dziennikarz publikuje kontrowersyjny raport, co ma jednak poważne konsekwencje dla członkini rady miejskiej i jej rodziny.

Sprawa przybiera dramatyczny obrót, gdy szef Bulla zostaje zastrzelony przed jego własnym domem kilka tygodni później. Policja wnioskuje, że morderstwo ma związek z doniesieniami TV2 o rzekomo skorumpowanej radnej. Co więcej, nieznany zabójca może mieć na liście więcej nazwisk. Ole Bull postanawia ukryć się w Londynie. Nie wie, że jedna ze wskazówek w sprawie o morderstwo wskazuje właśnie na to miasto.

Kjell Ola Dahl pisał już o okresie około II wojny światowej. Podobnie jest w przypadku Lazarusa. Norweg Daniel Berkåk pracuje jako kurier dla prasy i biura wojskowego w Sztokholmie. Podczas swojej ostatniej misji przez granicę niesie plecak pełen zakodowanych dokumentów i gazet. Zanim zdoła cokolwiek dostarczyć, zostaje jednak zastrzelony. Gdy zostaje znaleziony, plecaka z zawartością już przy nim nie ma.

Na zlecenie norweskich władz emigracyjnych, obawiających się, że może dojść do przecieku w norweskim środowisku, zadaniem rozwikłania sprawy ma się zająć pisarz na Jomar Kraby. Wkrótce obiektem jego podejrzeń zostanie pewien uchodźca. Aby jednak zdobyć niezbędne informacje, musi udać się do Norwegii, kraju, z którego uciekł.

W Det er jeg som kan hjelpe deg (To ja mogę ci pomóc), drugiej książce Kjersti Halvorsen, nafaszerowana symbolami akcja rozgrywa się w neogotyckim zamku Kvervel, który obecnie służy jako instytucja dla narkomanów. Pracuje tam psycholog Edvin. Jest zaręczony i po raz pierwszy ma zostać ojcem.

Pewnego dnia jako pacjent zgłasza się do niego André, którego Edvin zna od dzieciństwa. Chociaż chodzili razem do szkoły, nie łączyła ich przyjaźń, bo André znęcał się nad kolegą. Teraz ta obydwaj mają do czynienia ze sobą na co dzień. Chociaż terapeuta ma przewagę nad dawnym tyranem, czuję się jak bezbronny nastolatek i powoli zaczyna tracić kontrolę nad rzeczywistością. Co się stanie, kiedy demony teraźniejszości zderzą się z dawnymi traumami?

W marcu 2020 roku pisarka kryminałów Helene Paus otrzymuje list. Nadawcą jest Louise Røed, chora na raka kobieta z Brønnøysund. Opowiada o napaści, której doświadczyła na początku lat 90., i oskarża o nią legendarnego hollywoodzkiego reżysera Paala Ylvingena, który przed trzydziestoma laty kręcił w Norwegii film. Przez ostatnie dwadzieścia lat Ylvingen izolował się od świata na wyspie Ytre Dunet, gdzie wypełniał sobie czas biegając i malując obrazy.

Paus zgadza się zbadać sprawę i w końcu i postanawia udać się na północ. Formørkelsen og dens lys (Zaćmienie i jego światło) Jørgena Brekke to opowieść o szaleństwie i kreatywności, dumie i pożądaniu, ludzkiej sztuce i nieludzkich zbrodniach.

Lars Ove Sæther w mrocznym i wielowarstwowym thrillerze medycznym Newtons vugge (Kołyska Newtona) zaskoczył czytelników oryginalnym pomysłem fabuły i zwrotem akcji.

Adoptowany Isak jako dziecko miał wypadek. Doznał urazów, które wymagają rozległej rekonstrukcji twarzy i czaszki. Chłopak ciągle spotyka się z bólem i samotnością, a rówieśnicy szykanują go za jego wygląd. W końcu jednak jeden z prześladowców znika i po kilku miesiącach zostaje znaleziony martwy. Mimo podejrzeń nikt nie jest w stanie niczego udowodnić Isakowi.

En nasjon i sjakk (Naród w szachu) to kryminalny debiut Johana Høsta. Premier Norwegii zostaje porwany, a terrorysta stawia tylko jedno żądanie: politycy u władzy mają rozgrywać partię szachów na śmierć i życie. Poszczególne figury reprezentują osoby pełniące role przywódców państwowych lub społecznych. Za każdym razem, gdy porywacz zbija jedną z nich, ginie konkretny człowiek.

Tymczasem na szyi uwięzionego premiera tyka bomba. Anton Block z oddziału ratunkowego musi stoczyć desperacką walkę z czasem, aby powstrzymać zabójstwa i ocalić norweską demokrację.

W najnowszej książce Randi Fuglehaug Tonedød podczas koncertu Vossa Jazz na scenie ginie światowej sławy saksofonistka Marta Tverberg. Artystka upadła martwa zaledwie kilka minut po wygłoszeniu przed kilkusetosobową publicznością płomiennego przemówienia, krytykującego zarówno środowisko jazzowe, jak i sam festiwal.

Dziennikarka Agnes Tveit jest w trakcie pracy nad biografią Tverberg i wkrótce ma dotrzeć do kilku tajemnic skrywanych przez muzyczny światek. Jazzowa diva z Voss nigdy nie bała się konfliktów i szybko okazuje się, że motywy morderstwa mogli mieć zarówno jej sąsiedzi, koledzy z branży, jak i dawni szkolni znajomi. Agnes rozpoczyna własne śledztwo, ale im bardziej zbliża się do rozwiązania zagadki morderstwa, tym groźniejsze staje się to również dla niej.

Źródła: capelendamm.no, boktips.no, nrk.no, vg.no, bokklubben.no, ark.no, norlo.no, gyldendal.no